Mümin suresi 20 ayet | Allah, gerçekle hükmeder. O'nu bırakıp da yalvardıkları putlar bir şeye hüküm veremez.

“ Gözlerin hâince bakışı ”ndan maksat, Allah’ın bakılmasını haram kıldığı şeylere bakmaktır. Âşıkların hâince bakışları, sevgilileri dışındaki bir varlığı güzel görmeleri ve sevgili dışındakilere bakmalarından ibarettir.

Bu mânada şâir der ki:

“ Şayet gözüm senden başkasını güzel bulursa,

Onu cezalandırmasını emrederim gözyaşlarıma. ”

 “ Kalplerin gizledikleri ” ise insanın içinden geçirdiği, düşündüğü ve belki niyetlendiği, fakat çeşitli sebeplerle fiiliyata dökmediği veya dökemediği niyet ve düşünceleridir. Gözün hâince bakışı en gizli amel, kalplerin gizlediği de en gizli his ve düşüncedir. Bunları bilen Allah, şüphesiz diğer niyet ve amelleri elbette bilir, hiçbir şey O’nun ilmi dışında kalmaz.

Ebû Muhammed Tüsterî ( k.s. )’in şu tespiti pek güzeldir:

“ Allah Teâlâ, niyetin kıblesidir. Niyet, kalbin kıblesidir. Kalb, bedenin kıblesidir. Beden, azaların kıblesidir. Azalar, dünyanın kıblesidir. ” ( Velîler Ansiklopedisi, I, 254 )

Unutmamak gerekir ki, kalplerde gizli tutulan düşünce ve niyetlerin, amellerin makbûliyeti ve keyfiyeti bakımından büyük ehemmiyeti vardır. Bunlar binanın temelleri mesâbesindedir. Bu sebeple Resûl-i Ekrem ( s.a.s. )’in bu hususta çok önemli açıklamaları vardır. Bu beyânlara göre;

›    Ameller niyetlere göre değerlendirilir. ( bk. Buhâri, İman 41 )

›    Bir kimse hayırlı bir işe niyet etmekle birlikte herhangi bir mâni sebebiyle bunu yapamasa bile yine de Allah ona sevap yazacaktır. ( bk. Nesâî, Kıyâmü’l-leyl 63 )

›    Buna karşılık insan, içinden bir kötülük yapmayı düşünmek, hatta kesin karar vermekle birlikte, düşünce ve niyetini fiiliyata dökemese bundan dolayı günahkâr sayılmayacaktır. ( bk. Müslim, İman 201, 203, 204 ) Hatta bu kötü fiilden vazgeçmenin arkasında Allah korkusu, insan sevgisi, pişmanlık duyup günah işlemekten sakınma gibi müspet sâikler varsa, iyi bir sebeple ondan vazgeçtiği için sevap bile kazanır.

Bu bakımdan, kalplerin sakladığı en gizli şeyleri bile bilmesi, bir yandan hiçbir kötülüğün karşılıksız bırakılmayacağı yönünde bir uyarı içerirken, bir yandan da mü’minlere, en gizli bir iyiliğin, hatta kalplerdeki bir niyetin dahi Allah katında büyük bir karşılık göreceği yönünde bir müjde vermektedir.

والله يقضي بالحق والذين يدعون من دونه لا يقضون بشيء إن الله هو السميع البصير