Saffat suresi 29 ayet | Onlar da şöyle derler: "Hayır; siz inanmış kimseler değildiniz."

Cehennemlikler birbirlerini suçlarlar. Hususiyle “ müstaz’af ” dediğimiz zayıflar, kendilerini doğru yoldan saptıran büyüklerine sataşırlar. “ Bizi siz yoldan çıkardınız ” derler. Onların; “ Evet, siz sanki iyiliğimizi istiyormuşçasına bize yaklaşır ve bâtılı hak göstererek bizi ona çağırırdınız ” ( Saffât 37/28 ) sözü, burada kullanılan Arapça “ yemin ” kelimesine verilen mânalar dikkate alınarak şöyle izah edilir: Birincisi; “ yemin ”, yemin etmek mânasındadır: “ Siz bize yemin ederek gelirdiniz. Doğru söylediğinize ve doğru yolda olduğunuza yemin ederek bizi kandırırdınız. ” İkincisi; “ yemin ”, sağ taraf, uğur demektir: “ Siz bize sağ taraftan gelip bizi kandırır, kendinizi uğurlu kimseler göstererek bizi aldatırdınız. ” Üçüncüsü; “ yemin ”, kuvvetten kinâyedir: “ Siz bize kuvvetle gelir, bizi zorla kendinize tabi kılardınız. ” Onlar da genelde bu suçlamaları kabul etmez, artık bundan böyle yapılacak bir şeyin olmadığını ve hak ettikleri azabı çekmekten başka çârenin kalmadığını söylerler. Sonunda birlikte cehennemi boylarlar. ( bk. Sebe’ 34/31-33; Mü’min 40/47-48 ) Buna göre, 34. âyetteki “ inkârcı suçlular ” şeklinde tercüme edilen “ mücrimîn ” kelimesinden, kâfirlerin kastedildiği anlaşılmaktadır.

Mahşer yerinden nakledilen bu manzaranın hedefi, toplumların hem idârecilerini hem de onların peşinden gidenleri uyarmaktır. İdareciler ve fikir önderleri, yarın böyle bir suçlamayla karşı karşıya kalacaklarını düşünerek insanları yanlış yollara sürükleyecek uygulamalardan kaçınmalıdır. Tâbi olanlar da başkalarının güdümüne girmeden, onurlu ve haysiyetli bir şahsiyet sergileyerek, Allah’ın huzurunda sorumlu olacakları inanç ve amel hususlarında kendi iradeleriyle hür ve şuurlu bir şekilde karar verebilmelidirler.

قالوا بل لم تكونوا مؤمنين