Kehf suresi 54 ayet | And olsun ki, Biz bu Kuran'da insanlara türlü türlü misali gösterip açıkladık.

Cenâb-ı Hak Kur’ân-ı Kerîm’de insanların ibret alarak doğru yolu bulmalarını sağlayacak çeşitli konulardan, geçmiş ümmetlerin kıssalarından ve kalp gözlerini açacak ilâhî kudret tecellilerinden örnekler vermiş, bu hususları değişik üsluplarla tekrar tekrar açıklamıştır. Meselâ bu sûrede Ashâb-ı Kehf’in ibretli kıssasını, bahçesi olan ve olmayan iki adamın hâlini, dünya hayatının durumunu, kıyâmet sahnelerini ve şeytanın düşmanlığını dikkat çekici bir üslupla ve etkili örneklerle izah etmektedir. Ancak insanın, özellikle inkârcı kimsenin çok mücâdeleci bir yapısı vardır. Eğer o doğru yolu bulamazsa, daha çok bâtıl tarafını tutarak hakka karşı düşmanlık ve mücâdele eder. Bu bakımdan kişi, daha çok kendi nefsinin ayıplarıyla uğraşmalı, gösterişi ve cedeli terk etmeye çalışmalıdır. Çünkü cedelin hedefi, başkasını kötülemek, ayıplamak ve onu perişan etmektir. Bu ise olgun insanın değil, yırtıcı hayvanların özelliklerindendir. Bu sebeple Resûl-i Ekrem ( s.a.s. ), haklı olduğu halde bile cedeli, münakaşayı terk edene cennetin kenarında bir köşk verileceğini müjdelemektedir. ( Ebû Dâvûd, Edeb 7; Tirmizî, Birr 58 )

Hz. Ali ( r.a. ) anlatıyor:

Resûl-i Ekrem ( s.a.s. ) bir seferinde gelip, ben ve eşim Fatıma içerde bulunuyorken kapımızı çaldı ve: “ Namaz kılmaz mısınız? ” diye buyurdu. Ben: “ Ey Al­lah’ın Rasûlü! Canlarımız Allah’ın elindedir. O bizi kaldırmak iste­rse kaldırır ” diye karşılık verdim. Bunu işiten Resûlullah ( s.a.s. )’in elini baldırına vurarak: “ Ne var ki insan, gerçekler karşısında kavga ve tartışmaya pek düşkündür ” ( Kehf 18/54 ) buyruğunu okuyup, gittiğini duydum. ( Buhârî, Teheccüd 5; Müslim, Müsâfirin 206 )

Bu sebeple mü’min, saadete ermenin bir alâmeti olarak, kendisine amel kapısını açmalı ve cedel kapısını kapamalıdır. Nitekim Mâruf-ı Kerhî şöyle derdi:

“ Allah bir kula hayır dilerse, önce ona amel kapısını açar; cidâl ve çekişme kapılarını kapar. Bir kula da şer diledi mi, ona da amel kapılarını kapar; cidâl ve çekişme kapısını açar. ” ( Velîler Ansiklopedisi, I, 236 )

Cidâl ve çekişme kapısını kapatıp ülfetin ve kaynaşmanın kapısını açmak için Hz. Mevlânâ’nın şu davranışı örnek alınmalıdır:

Mevlânâ Hazretleri bir gün bir mahalleden geçiyordu. İki yabancı şahıs birbirleriyle atışıp çekişiyor ve birbirlerine hakâret ediyorlardı. Biri diğerine:

“ –Bunu bana mı diyorsun? Allah’a and olsun ki eğer bana bir dersen, benden bin işitirsin! ” diyordu. Hz. Mevlânâ bunu işitince ilerledi ve:

“ –Hayır hayır, söyleme, buraya gel! Ne diyeceğin varsa bana de! Eğer bana bin desen de benden bir tane bile işitmezsin! ” buyurdu. Bunun üzerine o iki şahıs Mevlânâ’nın huzûrunda barıştılar. ( Ahmet Eflâkî, Âriflerin Menkıbeleri, I, 176 )

İşte insanın bu kavgacı yapısı, çoğu zaman onun gerçeklere karşı çıkıp ayaklarının kaymasına yol açmaktadır: 

ولقد صرفنا في هذا القرآن للناس من كل مثل وكان الإنسان أكثر شيء جدلا